Hoe ga JIJ om met SCHAAMTE?

Schaamte wordt op internet of in boeken vaak aangeduid als een emotie. De vraag is: ‘Gaat SCHAAMTE niet veel verder dan een emotie?’
Emoties, zoals boosheid, verdriet, angst en blijheid komen en gaan en zijn eigenlijk snel verdwenen als we er geen ‘verhaal’ aan vast plakken. Met Schaamte is dat wezenlijk anders. Schaamte is namelijk een ‘Staat van het Zenuwstelsel’ en is niet zomaar verdwenen.
 
Misschien heb jij ook een ervaring(en) van een situatie, waarbij je wel door de vloer kon zakken van ellende en is er onvoldoende gelegenheid geweest om die schaamte te kunnen reguleren. In mijn praktijk zie ik dat sommige mensen schaamte heel goed kennen en dat zij zich als het ware identificeren met de schaamte van toen: ‘IK BEN de schaamte’.

Er liggen vele lagen van gedrag rondom schaamte, zodat anderen het niet kunnen zien. De schaamte van destijds stuurt nog regelmatig (on)bewust je gedrag in het hier en nu. Schaamte kan bijvoorbeeld een remmende factor bij intimiteit zijn. En als mensen toch te dichtbij komen, ontstaat er veel boosheid als bescherming tegen de pijn. Interessant is om te kijken naar wat je kunt doen om de schaamte te helen? Wat is er nodig om tot gezondheid te komen?

Wat is schaamte?

Schaamte is onderdeel van de Fight, Flight en Freeze respons als reactie op een afwijzing of vernedering.

Schaamte is ook het vermogen om aanwezig te zijn onder het oog van een andere persoon.

Schaamte is ook een zelfbewust gevoel.

Schaamte is ook het verlangen om intact te blijven, heel te blijven.

Schaamte is ook het onderzoek naar wie je ten diepste MAG en KAN worden in de ogen van de (on)eindige ander.

Reactie bij schaamte:

Als een mens schaamte ervaart, dan is de neiging groot om juist dit deel te verhullen, terug te trekken, te bedekken, af te schermen of af te grenzen.
Er zijn mensen die nog onvoldoende hebben geleerd hoe ze een dergelijke Staat van Zijn kunnen reguleren. De ‘kwaliteit van contact’ in de relatie met bijvoorbeeld je moeder toen je klein was, speelt daarin een belangrijke rol.

“Schaamte vormt de kern van de meeste trauma’s.
Schaamte, dissociatie en bevriezing komen vaak samen.”

Afweermechanismen:

Vanuit de schaamte hebben velen zichzelf juist ‘aangeleerd’ om dit teruggetrokken gebied intact te laten door het heel goed af te schermen. De bekende ‘muurtjes’ zijn opgetrokken. Bij schaamte sluiten we echt op een diepe laag. Een mens kan dit zó goed en zó zorgvuldig doen, dat hij/zij er zèlf nog moeilijk toegang toe krijgt.
Kenmerkend is dan, dat gedachten blijven stromen en mensen vooral in het ‘hoofd’ blijven rondtollen. Ken jij dat?
Zo blijven de kwaliteiten en krachten die in dit verborgen gebied besloten liggen ook voor hem/haar zelf ontoegankelijk. Echter, in de donkere diepte van ‘dat wat niet gezien mocht worden’ ligt nou juist ‘de bron van heel wording’. Door mededogen te ontwikkelen voor je eigen situatie, maak je contact met je eigen schaamte en krijg je een ultieme uitnodiging om te leren om je naar binnen te richten.

Onderscheid tussen Gezonde- en Vergiftigde (toxic) schaamte:

We kennen een Gezonde schaamte en een Vergiftigde schaamte.

De Gezonde schaamte helpt je verder aan de opbouw van een stuk Zelfbewustzijn. Het geeft een beeld van je ‘binnenwereld’. Je voelt jezelf. Je voelt je IK.
En wellicht vraag je jezelf dan af: ‘Wie ben ik? Waar liggen mijn grenzen? Mag ik er zijn op deze wereld? Neem ik mijn plek en taak op deze aarde?’

De Vergiftigde schaamte werkt vernietigend en blokkeert onze levensenergie.
Veel mensen die te maken hebben gehad met vergiftigde schaamte uiten hun gevoel van schaamte vaak door zich intern negatief uit te laten naar het eigen lichaam, het eigen gedrag, de eigen identiteit, door afwijzing van de beschadigde delen of de eigen familiegeschiedenis.

Schaamte in de ontwikkelingspsychologie:

Als we geboren worden, hebben we als baby een stimulerende en intieme, veilige omgeving nodig om tot ontwikkeling te komen. Intiem contact heeft niet zozeer te maken met woorden, maar met afstemming en empathie.
In het eerste levensjaar is er heel veel positieve arousal (opwinding) en word je als baby volop in de watten gelegd.
In het tweede levensjaar van een kind is er een grote verschuiving zichtbaar. Het kind gaat kruipen en lopen en daardoor ontstaat er een nieuwe wereld voor het kind. Dit zorgt voor grote veranderingen. De handen komen ‘vrij’ en gaan op ontdekkingstocht. Nu krijgt een kind ook regelmatig een NEE te horen van zijn ouders. De grenzen worden aangegeven.
Dit tweede levensjaar is een hele belangrijke fase in de ontwikkeling. Want door een NEE ontwikkel je een eigen IK. Je krijgt een beeld van je ‘binnenwereld’. Dit proces wordt ook wel ‘Upright locomotion’ of ‘Standing up is our Emotional Birth’ genoemd.

Hoe leerde jij bijvoorbeeld om te gaan met verdriet als je NEE te horen kreeg? Werd er contact met je gemaakt door je even rustig aan te kijken? Hielpen de ouders je hoe je de emoties kon toelaten en kreeg je erkenning voor je verdriet? De wijze waarom je dat aangeleerd hebt gekregen bepaald de kwaliteit van het denken en je gedrag in het NU.

Oogcontact: KIJKEN…WEGKIJKEN!

Als we emoties niet kunnen reguleren, dan blijven de gedachten stromen. Een negatief zelfbeeld ligt op de loer. Het kind voelt zich niet gezien en gehoord en leert onvoldoende met deze staat van Zijn om te gaan.
Maak oogcontact met het kind en stem vol empathie af op het kind. Schaamte is niet verkeerd. Gezonde schaamte hebben we juist nodig in onze ontwikkeling als mens. Het leert ons de ups en downs van het leven te reguleren. Blijf dus in contact met het kind als het iets doet wat niet oké is. Grenzen aangeven is van groot belang. Gedrag van een kind mag je echt afkeuren, maar keur je kind niet af!
Sleutel is: Blijf in contact!!!

In de coaching komt het regelmatig voor dat mensen het lastig vinden om oogcontact te houden. Het is dan fijn als ik deze mensen permissie geef om te kijken en weg te kijken wanneer ze dat willen. Die permissie geeft ruimte en de mogelijkheid om in het nu wel de veiligheid te voelen om werkelijk in contact te gaan en te blijven.

De toxic shame, de vergiftigde schaamte, start wanneer we het kind alleen laten. Ik wil ervoor pleiten dat je het kind nooit langer dan 90 seconden alleen laat zijn in deze staat. Blijf dus beschikbaar als ouder. Ook als je boos bent. Contact blijft van essentieel belang. In contact en echte verbinding kan heling plaatsvinden. De dynamiek van uitsluiting ligt anders gevaarlijk om de hoek. Als een kind toch in de vergiftigde schaamte terecht komt, is de kans aanwezig dat het op onbewust niveau tegen zichzelf zegt: ‘Ik ben niet goed’. ‘Ik ben niet welkom’. Deze onbewuste boodschappen zie ik veel terug bij mijn cliënten.

In de pubertijd heeft schaamte te maken met de dynamiek tussen het mannelijke (individualiteit, onderscheid) en het vrouwelijke (eenheid, verbinding). Ook in deze fase is het van belang dat je eerst een eigen intimiteit ontwikkelt en je eigen binnenwereld verkent, voordat je je richt naar de ander.

Eigen ervaring:

Ik weet nog goed dat ik in 2005 een training deed over Shame and Intimacy. Naast de theorie kregen wij volop oefeningen om deze thema’s zelf te ervaren. Op een ochtend ontvingen wij verschillende oefeningen over de toxic shame. Alle deelnemers van de training stonden in de ruimte, klaar om de volgende oefening te ontvangen. En op een volslagen onverwacht moment, schreeuwde de trainer keihard: ’NEE!!!!!!’.
En weet je wat er gebeurde? Vele deelnemers zakten compleet door ‘hun hoeven’. Serieus, ik kon ook niet blijven staan en zakte ineen en velen met mij. Deze ervaring heeft mij doen ervaren, dat de toxic shame werkelijk met het zenuwstelsel te maken heeft. Mijn lichaam zakte werkelijk ineen. Dat kun je met je hoofd niet begrijpen, maar het lichaam wist het perfect waar het over ging en klapte in elkaar. Een heftige, maar o zo belangrijke ervaring. En hoe fijn is het dan om met elkaar te leren hoe je je lichaam alsnog kunt reguleren. Contact is daarbij een ‘must’. We hebben de ander nodig om dit weer in goede banen te leiden.

Vertrouwen en integriteit:

Schaamte toelaten vereist een bedding van vertrouwen. Schaamte verlangt ernaar om integriteit te ontmoeten. We mogen weer (opnieuw) leren om contact te maken met ons verlangen, te worden wie we ten diepste zijn ook met datgene wat we als ‘lelijk’ ervaren. Datgene wat we het liefst in de schaduw willen laten, willen verhullen en bedekken, omdat we ons ervoor schamen, haalt ons uit onze kracht en heelheid. Hoe mooi zou het zijn als we kunnen leren om met de schaamte te dansen. Ik vind dat een fijn beeld, merk ik. Alles mag er zijn. Een JA tegen de schaamte.

Heling:

Tegen mensen die schaamte ervaren zeggen dat ze gewoon positief over zichzelf moeten denken, helpt niet. Schaamte gaat veel verder. Het is echter niet nodig om de ervaringen van schaamte te herhalen. Sterker nog: daarmee breng je het zenuwstelsel opnieuw in die staat van Zijn en her- traumatiseer je de persoon. Velen van jullie kennen mijn werkwijze hierin die anders is dan in de Psychologie doorgaans wordt gebruikt.

Schaamte vraagt van mij als coach kennis te hebben van eigen Plek, Taak en Rol en eerbied te hebben voor wat verborgen of geheim moet blijven. Het erkennen van de schaamte is de bodem van de acceptatie van de eigen geschiedenis met alles erop en eraan. De client mag leren hoe het kan komen tot zelfregulatie en daardoor geef ik mijn cliënten de ruimte om te kijken en … ook weg te kijken. Want soms is intens contact gewoonweg nog te veel voor het zenuwstelsel. Cliënten mogen ervaren dat we het NU samen doen en dat ik er altijd bij blijf… wat er ook gebeurt. Het is mooi en ontroerend om te zien dat veel cliënten dan een diepe zucht slaken als ik die woorden vanuit diep respect uitspreek. Het lichaam zoekt al een stuk ontspanning en is echt bereid om los te laten. We zijn tenslotte alweer vele jaren verder in onze ontwikkeling en hebben dus ook veel meer levenservaring en inzichten opgeslagen. Een mooie tijd om vanuit een ander perspectief te kijken.

In de traumatrainingen hadden we vaak de volgende metaforische uitspraak: ‘We have to find the cheese and not be fascinated by the holes’. Kortom: Waar liggen de gezonde delen(kaas) die ons kunnen helpen om heel te worden? Blijven we ons op het trauma (the holes) richten? NEE dus. In de coaching bij Jomare werken we vanuit contact en verbinding vanuit het NU. Met alle capaciteiten en inzichten die je inmiddels NU hebt. Je kunt jezelf helen en dat proces hoef je niet alleen te doen. Ik ben er graag voor je.

Er is veel te leren en te ervaren over SCHAAMTE. Diepe processen vragen om professionele begeleiding. Als trauma therapeut help ik je graag om dit proces verder te helen. Maak een afspraak voor een kennismakingsgesprek, zodat we samen kunnen bespreken wat de mogelijkheden zijn. Je bent welkom. https://www.jomare.nl/contact